Czyste powietrze w Świerku

W Narodowym Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Świerku, tuż obok reaktora MARIA, naukowcy zbadali jakość powietrza. Analizy wykonane w mobilnym laboratorium pomiarów środowiskowych wykazały, że na terenie ośrodka jądrowego powietrze jest czyste.

Przez dwa tygodnie lutego 2015 roku mobilne laboratorium pomiarów środowiskowych stało na placu NCBJ pomiędzy reaktorem „Maria” a budynkiem Działu Edukacji i Szkoleń, które rocznie odwiedza ponad 7000 osób. Naukowcy wykonywali tam precyzyjne pomiary powietrza, które poddano późniejszym analizom. Wyniki wykazały, że na terenie ośrodka oraz w jego otoczeniu powietrze jest czyste.

„Chcieliśmy sprawdzić jakość powietrza w naszym ośrodku oraz zidentyfikować potencjalne źródła jego zanieczyszczeń” – tłumaczy dr Jan Sernicki, kierownik Zakładu Interdyscyplinarnych Zastosowań Fizyki NCBJ – „takimi źródłami mogły być przecież pobliska droga krajowa nr 17, piece węglowe lub olejowe stosowane przez okolicznych mieszkańców, czy sam reaktor. Po dogłębnych analizach możemy z całą pewnością stwierdzić, że w naszym ośrodku jądrowym powietrze jest czyste”.

Podczas pomiarów określano poziom masowego stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu (frakcje PM₁₀ i PM_2,5). Do pomiarów stężeń PM₁₀ wykorzystano dwie metody pomiarowe: manualną metodę grawimetryczną z użyciem sekwencyjnego aspiratora PNS3D15 oraz automatyczną metodę z użyciem pyłomierza Environment MP101M. Stężenia frakcji PM_2,5 pyłu zawieszonego w powietrzu mierzono przy użyciu drugiego pyłomierza Environment MP101M z głowicą separacyjną PM_2,5. Wszystkie pomiary wykonano zgodnie z najwyższymi wymogami Unii Europejskiej (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2008/50/WE), jak i krajowymi przepisami (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomu substancji w powietrzu).

„Nie ma najmniejszej wątpliwości, że powietrze w naszym ośrodku jest czyste. Nasz badawczy reaktor jądrowy, podobnie jak duże elektrownie jądrowe, nie zanieczyszcza powietrza” – podkreśla prof. dr hab. Grzegorz Wrochna, dyrektor NCBJ – „Energetyka jądrowa jest zeroemisyjnym źródłem pozyskiwania energii. Biorąc pod uwagę ochronę naszego środowiska, konieczność redukcji szkodliwych pyłów oraz tlenków azotu i siarki, jak i konieczność zapewnienia bezpiecznych dostaw energii, szybko zauważymy, że reaktory jądrowe są wyjściem naprzeciw dzisiejszym potrzebom”.

Wiarygodna ocena jakości powietrza nabiera coraz większego znaczenia. Ma to szczególne znaczenie w aglomeracjach narażonych na tzw. smog utrudniający życie ich mieszkańcom. Przykładowo, jest ona jednym z kryteriów analizy szerokiego oddziaływania poszczególnych inwestycji drogowych na środowisko naturalne. Aby uzyskać rzetelne wyniki określające skuteczność rozwiązań mających na celu ochronę środowiska należy prowadzić ciągły monitoring zanieczyszczeń, nawet w przeciągu kilkunastu lat od momentu zakończenia inwestycji.

Mobilne laboratorium pomiarów środowiskowych NCBJ to specjalny klimatyzowany kontener wyposażony w najnowocześniejszą aparaturę służącą do kompleksowej analizy powietrza. Na to wyposażenie składa się m.in. aparatura będąca w powszechnym użyciu przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska, nowoczesne analizatory, grawimetryczny pobornik pyłów, zestaw do pomiarów gazowych zanieczyszczeń powietrza (w tym tlenków azotu, tlenku węgla i ozonu), jak również stacja meteo z 10-metrowym masztem, kontrolująca warunki meteorologiczne panujące w miejscu pomiarów. Mobilne laboratorium, jako jedno z nielicznych w kraju, może przeprowadzać np. kompleksową analizę składu frakcyjnego pyłów zawieszonych, identyfikując cząstki o średnicy nawet 20 nanometrów, a więc dwa tysiące razy mniejszych niż średnica ludzkiego włosa. Małe wymiary mobilnego laboratorium (nieco ponad 5,5 m²) oraz lekka i kompaktowa obudowa, a także łatwość podłączenia do samochodu osobowego to niewątpliwie cechy, które pozwolą naukowcom prowadzić badania w wielu miejscach w możliwie krótkim czasie. Naukowcy ze Świerku przeprowadzali już badania powietrza m.in. na warszawskich węzłach drogowych. Wspólnie ze Stowarzyszeniem Zielone Mazowsze i Stowarzyszeniem Ekologicznym Światowid prowadzone były w październiku 2014 roku badania przy węźle drogi ekspresowej S2-Al. Krakowska, a miesiąc później przy Alei Armii Krajowej na terenie Osiedla Ruda.

Mobilne laboratorium pomiarów środowiskowych powstało w Zakładzie Interdyscyplinarnych Zastosowań Fizyki NCBJ w ramach projektu „Wzmocnienie potencjału innowacyjnego ośrodka w Świerku w zakresie rozwoju technologii wykorzystujących promieniowanie jonizujące” o wartości 39,7 mln zł, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007–2013. Projekt obejmował inwestycje w infrastrukturę (remonty, budowa nowych pomieszczeń laboratoryjnych) oraz zakupy specjalistycznej aparatury badawczej i pomiarowej dla czterech laboratoriów (struktur akceleracyjnych, wiązek jonowo-plazmowych, radiograficznego, pomiarów środowiskowych) oraz modernizację sieci informatycznej Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Świerku. Dzięki niemu Laboratorium Pomiarów Środowiskowych otrzymało na remonty i budowę mobilnego laboratorium niemal 2,2 mln zł, które w dominującej części były współfinansowane przez Europejski Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Priorytetu I. "Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu", Działanie 1.1 "Wzmocnienie sektora badawczo-rozwojowego" Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013. Intencją projektu było również doprowadzenie do zacieśnienia współpracy między różnymi instytucjami naukowymi i badawczymi. Mobilne laboratorium pozwoliło na nawiązanie jej m.in. z Instytutem Chemii i Techniki Jądrowej, Politechniką Warszawską, jak również z firmą KAMIKA Instruments.

NCBJ  od kilku lat prowadzi prace badawcze i rozwojowe związane z poszukiwaniem metod bardziej efektywnego wykorzystania wieloletnich baz danych oraz informacji uzyskiwanych w czasie rzeczywistym dostępnych w kraju, m.in. do prognozowania stężenia zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym. Ponadto w instytucie w Świerku działają grupy naukowców (m.in. Centrum Doskonałości MANHAZ) zajmujących się zagadnieniami rozprzestrzeniania różnych czynników (w tym promieniotwórczych) w środowisku, wykorzystując w tym celu największy klaster obliczeniowy w Polsce (Centrum Informatyczne Świerk).

***

Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) to jeden z największych instytutów badawczych w Polsce, zatrudniający ponad tysiąc pracowników. Zajmuje się m.in. wspieraniem budowy polskiej energetyki jądrowej, badaniami podstawowymi z dziedziny fizyki subatomowej (fizyka cząstek elementarnych i jądrowa, fizyka plazmy gorącej itp.) oraz stosowaniem metod fizyki jądrowej i produkcją urządzeń dla rozmaitych gałęzi nauki i gospodarki, w tym medycyny. NCBJ posiada jedyny w Polsce reaktor badawczy Maria wykorzystywany do wytwarzania izotopów promieniotwórczych, radiacyjnej modyfikacji materiałów oraz badań na wiązkach neutronów. Ośrodek uczestniczy w międzynarodowych przedsięwzięciach badawczych oraz w pracach nad nowymi technologiami jądrowymi. Urządzenia opracowane w NCBJ będą wdrażane w Parku Naukowo-Technologicznym w Świerku.

Więcej informacji